Kindle İçin Risale-i Nur

Bilgisayardan kitap okunur mu? Azim olursa okunur elbet. Küçücük cep telefonu ekranından büyük kitapları bitireni duydum. Ciddi bir okuma niyeti yoksa matbu kitap da okunmaz. Kampanyalar ile alınmış ama yüzüne bakılmayan kitaplar ile dolar kitaplıklar. Önce azim olması gerekir kitap okumak için. Yoksa her bir şey bahane olabilir. Göz yorgunluğu, can sıkıntısı, duruş problemleri, uyuşmalar, el ve dirsek ağrıları vs.
Lise yıllarımda bilim ve teknikle ilgili bir dergi alırdım. Hangisi olduğunu söylersem spoiler olur, yazdıklarımı yazacaklarımı bir çırpıda silersiniz. İşte böyle de burun kıvırıcıyız. Başka huylarımız da var. Mesela severek okuduğum bu dergi yanında arasıra kitap verirdi. Bir keresinde içinde bir sürü elektronik kitap bulunan bir CD vermişti de ne kadar sevinmiştim. Güya okuyacağım. Ama elimin altında bir kitap arşivi olması bir zevk veriyordu. Oldukça tuhaf değil mi? Bunun gibi huylar işte...

Yıllar geçti, üniversiteyi bitirdik, elimize biraz para geçti. En iyisinden bir elektronik kitap okuyucu satın aldım. Acaba gerçekten kitap okuyacak mıydım yoksa yine bende de bir tane olsun diye mi almıştım? Zor bir soru. Ama kitap okumanın önündeki engelleri kaldırmak için önemli bir adım gibi görünüyordu. Mesela ağır geliyor, her yere taşıyamıyorum, sözlüğü yok, arama yapamıyorum gibi bahaneler ortadan kalkıyordu. O halde cihazı aldığımdan bu yana bir sürü kitap okumuş olmam gerekirdi değil mi?

Kitap okuyucuyu almamın üzerinden sekiz ay geçti. Ama dönüp baktığımda öyle çok fazla kitap okuduğumu söyleyemeyeceğim. Sanki işimi kolaylaştırsın diye aldığım şey işimi zorlaştırmıştı. Epey süre uygun fiyata gelip gelmediği, kılıf gerekip geremedği, en uygun nasıl kullanılacağı, nereden wi-fi bulunup cihazın kayıt edileceği, nereden cihaz için kitap temin edileceği gibi gereksiz bir sürü konu hem vaktimi hem aklımı meşgul etti. Epey bir süre de cihaz için yeni bir sözlük hazırlama işiyle uğraştım. Yine uzun bir süre de Risale-i Nur külliyatındaki eserleri cihazda okunabilir bir formatta derlemeye çalıştım.

Kindle için e-kitap hazırlama işinde yaptığım çalışmaların çok da mükemmel sonuçlar vermeyeceğini farkettiğimde yolun yarısına varmış buldum kendimi. O noktada iki aylık çalışma boşa gitmesin diye iki ay daha uğraşmak gereği hissettim. Sonra işin bir süre daha uzayacağını gördüm ama artık heba olmasını istemediğim daha büyük bir emek vardı ortada. İşte en sonunda .mobi formatında birkaç kitap derleyebildim. Şu linklerden indirebilirsiniz:

Sözler: https://app.box.com/s/5tq4g3t4fahe75eicih6
Lem'alar: https://app.box.com/s/0lgqp8pibfaj80dcyqwt
Mektubat: https://app.box.com/s/lri6d0jv38fqq2xvt3is
Şualar: https://app.box.com/s/eqtauttvhn09ns97mu1j

Linkler kaldırıldı. Kitap indirmek istiyorsanız hiç uğraşmadan şuradan indirebilirsiniz:
http://www.mobileread.com/forums/showthread.php?p=1533604

Güncel (09.03.2015): http://diniekitap.blogspot.com.tr/

Kitap derlemek istiyorsanız sayfanın en altındaki açıklamaları okuyabilirsiniz.

Bu kadar çok neye uğraştım, yeni ne kattım, nasıl yaptım, eksikleri neler?

Ahmet Berk'in hazırladığı risale-i nur külliyatı sayfalarını thomass mobi formatına çevirerek önemli bir boşluğu doldurmuş. Artık Kindle'dan Risale-i Nur okunabiliyor. Ancak çok geçmeden kitap okumamak için arayıp durduğum o bahaneleri buldum. Mesela kitaplarda resim formatında bulunan arabi ifadeleri bazen okuması zor oluyordu. Bazı kitaplarda cihazın menüsüne yerleşen "Table of Contents" yoktu, bazı kitaplarda yazım hataları vardı vs. Ben de her şeyden önce sağlam bir internet sitesinden Risale-i Nur metnini çekip gerekli her türlü ayarlamayı otomatik gerçekleştirip kindle için kitap üreten bir yazılım geliştirilebileceğini düşünüp kolları sıvadım.

En son elde ettiğim kitaplarda şu özellikler var.

1) Zoom yapılan resmin Landscape / Portrait uyumu:
Portrait modunda okuduğunuz bir kitapta bir resme zoom yaptığınızda resim landscape modunda değil yine portrait modunda açılıyor.

Portrait Modunda Görüntülenen Resim

2) Zoom ayarı:
Zoom yaptığınız resimde zoom ayarı yapılabiliyor.

Resme Zoom Ayarı

3) Yazıtipi boyutuna ayarlı resimler:
Paperwhite cihazlarda resimler yazıtipi boyutuna ayarlı. Yazıtipinin büyüttüğünüzde arapça ifadeler de yazıtipiyle uyumlu olarak büyüyor.

Küçük font seçildiğinde

Normal font seçildiğinde

4) HTML TOC ve mantıksal TOC:
Kitabın başında ilgili bölümlere linkler bulunuyor. Ayrıca "Go To" menüsünden ana başlıklar ve alt başlıklara erişilebiliyor.

Table of Contents

5) Yeniden derleme imkanı:
Kitapları HTML kaynaklarıyla beraber veriyorum. Böylece düzenlemeler yaypıp Kindle Previewer ile yeniden derleyebilirsiniz. Mesela CSS dosyasında ".arabic img" sınıfını değiştirerek resimleri daha büyük görünecek şekilde derleyebilirsiniz. Paperwhite için, eski Kindle'lar için ve bir de resme çevrilmemiş olmak üzere üç farklı sürümün HTML kaynak dosyaları kitapların zip dosyalarının içinde bulunmaktadır.

Bütün bu emeklerden sonra elbette yine hatalar, kusurlar var. Burada neden boşluk yok, ya da buradaki paragrafın girintisi neden sanki biraz fazla diyebilirsiniz. Münferit çalışınca bu kadar oluyor işte. Ciddi bir hata görürseniz bildirin. Daha kaliteli çalışmaları yayınevinizden isteyin. Bilgisayar, Web ve Android cihazlar için çok güzel Risale-i Nur okuma uygulamaları var. Kaç kişinin Kindle kullandığını, kaç kişinin mobi formatına ihtiyaç duyduğunu bilmiyorum. Hatta ara sıra mızmızlık yapan Kindle'i kayda almaya değer mi ondan da emin değilim. Pek çok defa satıp kurtulmayı düşündüm. Vazgeçemedim. Öyle de tuhaf bir cihaz. Nazını çekiyoruz. Artık basılmış kitaplar aldım, daha çok onlardan okuyorum.

Kitabı Derlerken İzlediğim Yöntem
Ben daha fazla uğraşamayacağım. Kindle için Risale-i Nur derleme işine meraklı biri varsa sıfırdan başlamasın diye izlediğim yöntemden bahsedeyim. Risale-i Nur metnini eRisale sitesinden buldum. Arapça metinler dijital olarak bulunduğundan kendim resme çevirebilirdim. Haşiyeler ve dipnotlar da link olarak bulunduğundan kitabın sonuna kolayca eklenebilirdi. Bu yüzden eRisale sitesinden sayfaları indirerek işe başladım.

Aşağıdaki gibi bir JavaScript kodu bize bir kitabın JSON formatındaki sayfalarının linklerini verir. Sonra Firefox DownThemAll! eklentisi kullanarak bu linkleri kolayca indirebiliriz. Bu kod Firebug konsolu ile erisale.com sitesi üzerinde çalıştırılır:

//http://stackoverflow.com/questions/1267283/
//how-can-i-create-a-zerofilled-value-using-javascript
function zeroFill(number, width)
{
    width -= number.toString().length;
    if (width > 0)
    {
        return new Array(width + (/\./.test(number) ? 2 : 1))
                        .join('0') + number;
    }
    return number + ""; // always return a string
}

for (var i = 27; i <= 1041; i++) {
    var bookId = 1; //1 for Sözler
    var myString = 
    "<a href='http://www.erisale.com/content/kulliyat/tr/"
    + bookId + "/json/"
    + zeroFill(i, 4)
    + ".json'>"
    + "http://www.erisale.com/content/kulliyat/tr/"
    + bookId + "/json/"
    + zeroFill(i, 4)
    + ".json"
    + "</a>"
    + "<br />";
    document.writeln(myString);
}

İlgili kitabın JSON dosyalarını indirip tek bir klasörde topladık. Bundan sonra C# ile yazdığım ve e-Risale Parser adını verdiğim uygulamayı kullanabiliriz. Uygulama kaynak kodlarıyla şu linkten indirilebilir:

e-Risale Parser:  https://app.box.com/s/y2i41qs72s5mga73cy4t

 Nasıl çalıştığını kısaca tarif edeyim.

e-Risale Parser Uygulaması

1. "Select JSON Folder" düğmesi ile JSON dosyalarını indirdiğiniz klasörü seçeriz.
2. "Parse All JSON Files" ile klasördeki bütün JSON dosyaları okunup işlenip tek bir HTML sayfası oluşturulur. Programın çalıştığı klasöre bakınız.
3. "Parse One Page" düğmesi ile sadece bir sayfayı çekip çeviririz. Test etme işeri için kullanılır.
4. "Prepare for Manual Edit" düğmesi, dosya adını belirttiğiniz HTML sayfasını okuyup daha detaylı düzenlemeler yapar. Bu otomatik düzeltmelerden sonra HTML sayfası üzerinde elle başka düzeltme yapmak isterseniz yapabilirsiniz.
5. "Convert Arabic Text To Image" düğmesi, adı belirtilen HTML sayfasındaki Arapça metinleri resim formatına dönüştürür. Paperwhite ve eski Kindle'lar için iki farklı sürüm üretebilir.
6. ERisale sitesindeki fihrist sections.tr.cache.js dosyasında tutuluyor. "Build Logical TOC" ve "Build HTML TOC" düğmeleri bu dosyayı okuyarak seçilen kitap için "Table of Contents" dosyalarını oluşturur.

Yeri gelmişken değineyim. Logical TOC dosyanızın uzantısını .ncx olarak değiştireceksiniz. Bir de Kindle Previewer'ın şöyle bir sorunu var: "Bir alt başlık n. sayfaya link veriyorsa bundan sonra gelen bir ana başlık o sayfaya link veremez" deyip hata veriyor. Hata notundan sayfa numarasını bulup o sayfada hataya sebep olan alt başlıkları silmek şimdilik en uygun çözüm. Zaten çok karşılaşılan bir durum değil.

Bir şey daha. Nadiren de olsa indridiğiniz JSON dosyalarının bazıları boş çıkabilir. İçinde sadece sayfanın bulunamadığını belirten bir not bulunur. İşte uygulama bu dosyaları çözemiyor.  JSON dosyalarını indirdiğiniz klasörünüzde dosya boyutuna göre sıralama yaparak boş dosyaları tespit edip silebilirsiniz. Bazen de JSON dosyalarında olmaması gereken yerde "escape" edilmemiş çift tırnak işareti bulunuyor. Programın çözebilmesi için böyle bir JSON dosyasını elle düzeltmek gerek. Yoksa program kilitlenir. Hangi dosyanın neresinde hata olduğunu uygulamayı kaynak dosyasından Visual Studio ile çalıştırıp debug ederek bulabilirsiniz.

Açıklamalarım şimdilik bu kadar. Daha detayına girip sıkmak istemem. Zahmet ederseniz kaynak kodda da açıklamalar var. Gerçi uzun bir süre ara verince kendi açıklamalarımı bazen ben bile anlayamıyorum. Ama

• JSON dosyalarının nasıl okunacağı,
• metinden veya dosyadan nasıl XML okunup işleneceği,
• nasıl XML dosyası oluşturulacağı,
• yazıların resme nasıl çevrileceği,
• resim kırpma,
• Regex Replace,
• Style to CSS

vs. bir çok şey için örnekler ve yönlendirici açıklamalar bulabilirsiniz.

Gördüğünüz gibi çok detaylı ve çok farklı konularla ve istisnanın istisnalarıyla uğraştım. Buraya kadar nasıl geldiğime hâlâ şaşıyorum. İnsanlar beni harıl harıl işli güçülü görünce neyle meşgul olduğumu soruyorlardı. Cevap veremiyordum. Sonunda bitiyor. Sıkılmadan buraya kadar okuyabilen oldu mu bilmiyorum. Galiba bu yazıyı da bir sonuca bağlayamayacağım. Çok sıkıldım. Gerekli dosyaları paylaştım işte. Bir şey olursa buralardayım.

---

Güncelleme (4 Aralık 2013):
Şu sıralar bu işlere bakamıyorum. Ama başkası devam etmek isterse diye diğer kitapları en azından tek HTML olarak birleştirdim. Buradan indirilebilir:

Diğer Kitaplar HTML.zip

Yapılması gereken şey Parser.exe uygulamasında Manually Edited Xml kısmına HTML dosyalarından birinin adını uzantısıyla beraber yazmak ve "Convert Arabic Text To Image" düğmesine basıp beklemek.

Hazır Dosyalardaki Arapça Metinlerin Resme Çevrilmesi

Ama tabi bunu yapmadan önce HTML dosyamızı kontrol edip elle düzenlememiz gerekiyor. İşte işin en uzun süren ve çileli kısmı burası. Hataların çoğu resme çevrildikten sonra farkediliyor ama iki iki düzenleme olmaması için asıl düzenleme resme çevrilmemiş orjinal dosyada yapılmalı. Sonra resimli dosya tekrar bundan elde edilebilir.

HTML dosyalarında hataları bizzat kontrol ederken şunlara bakılabilir:

• Ana bölüm başlıklarında varsa stil hataları düzeltmek.
• Aynı satırdaki iki farklı arabi ifadeyi alt alta dizmek. (Gerçi Parser.exe resme çevirirken yapıyor bunu.)
• Tek tük kırık haşiye, nüsha, nükte linklerini düzeltmek.
• Arasında latince haşiye linki olan uzun Arapça ifadeleri başka bir kaynaktan kontrol etmek.
• Şiir gibi girintili metinlerin girintisini kindle cihazında kontrol etmek.

Maalesef tek bir nümunesi olan ve ancak kindle cihazında farkedilen başka bir sürü hata daha olacak.

İsterseniz yine Parser.exe ile TOC (table of contents) dosyalarınızı kolayca oluşturabilirsiniz. Şimdi başlıların derinliği üç başlık. Misal:

• Birinci Söz
• On Dördüncü Lem'a'nın İkinci Makamı
• Birinci Sır

Böyle olunca "Time remaining to finsh chapter" hep bir dakika gösteriyor. Çünkü her sayfada üçüncü mertebeden bir başlık var. Bu derinlik kaynak kodda ikiye düşürülebilir. Yani çoğu alt alt başlık silinecek! Amazonun önerdiği başka bir çözüm ver mı bilmiyorum. Bu arada TOC dosyasında aynı sayfada bir alt başlıktan sonra ana başlık gelmesini de Kindle Previewer hata olarak gördüğünden her kitapta böyle üç beş alt alt başlığın silinmesi gerektiğini tekrar hatırlatayım.

---

Güncelleme (9 Aralık 2013):
Şu ana kadar belki yayınevlerinin dikkatini çekip bu işe başlamalarına sebep ve bu işe ciddi sarılmak isteyenler için bir bilgi birikimi olur diye ufak tefek hatalara göz yumuyordum. Her yerinden patlak veren bu iş daha yeni farkına vardığım yeni bir hata ile iyice canımı sıktı. Kullanıma hazır mobi dosyalarını yayından kaldırdım. Şimdilik HTML, OPF ve NCX dosyalarını inceleme ve geliştirme maksatlı buradan indirebilirsiniz.

Kitap Derleme Çalışması.zip

Şimdi fontlarla ilgili karşılaştığım o problemden bahsedeyim. Arapça metinleri resme çevirmekte kullanacağım kaliteli bir Arapça font aramış ve Traditional Arabic, Scheherazade, Lateef ve Nazli arasından en sorunsuzunun birincisi olduğuna karar vermiştim. Gel gör ki evdeki hesabın çarşıya uymadığını farkettim. Firefox ile sorunsuz görünen bir hareke Microsoft ürünlerinde yanlış yerde çıkıyor. Şeddeli harekelerde görülen bu sorun, يَشَّقَّقُ kelimesi üzerinde kendini şöyle gösteriyor:

Microsoft ve Mozilla'da Hareke Farkı

Bu sorunu çözmek için Arapça metinlerin başka yazıtipi ile resme çevrilmesi denenebilir. Ama o zaman kim bilir yeni fontlarda başka nasıl sorunlar çıkacak? Belki yapılabilecek en iyi şey Arapça karakterleri düzgünce gösteren ucuzundan bir tablet alıp onu kullanmak ve Kindle'ın böyle oldurma ettirme işlerine hiç bulaşmamak.