12 Mart 2013 Salı

Kindle İçin Osmanlıca Sözlük

Kindle cihazlarda kullanılmak üzere Risale-i Nur'da geçen kelimelerin çoğunu kapsayan mobi formatında bir sözlük derledim. "Risale-i Nur Sözlüğü" isimli sözlüğü buradan indirebilirsiniz.


Aşağıda önsözünü bulabilirsiniz. Şurada ise daha detaylı açıklama var.

Önsöz

Bilindiği gibi matbu sözlükler temel olarak yalın haldeki kelimelerden ve bu kelimelerin tanımlarından oluşur. Ancak e-kitap okurken seçilen ve sözlükte aratılan kelimeler genellikle yalın haldeki kelimeler değil, metinde geçen çekimli kelimelerdir. Kullanılan cihazın böyle çekimli kelimelerin hangi kök kelimeye ait olduğunu bilebilmesi ve ona uygun sonuç getirebilmesi için her bir sözlük maddesinin altına ilgili kelimenin bütün çekimli hallerinin eklenmesi gerekir. Türkçe'de ek sayısı fazla olduğu için arka arkaya getirilen eklerle bir kelimenin sayısız varyasyonu oluşturulabilir. Ancak bütün bu varyasyonların sözlüğe eklenmesi sözlüğün boyutunu artırıp verimini düşürür. İşte bu sebepten ötürü, sözlüğün risale okurken kullanılacağı varsayımıyla sadece risalelerde geçen çekimli kelimeleri sözlüğe ekledim. Yine bütün Osmanlıca kelimeleri değil, sadece risalelerde geçen kelimelerin tanımlarını sözlüğe aldım. Ayrıca risalelerdeki anlamına göre tanım yapan kaynaklara öncelik verdim.


Bu sözlükteki tanımlar farklı kaynaklardan derlenmiştir. Her bir kelime için ilk önce Söz Basım Dağıtım'ın sözlüğündeki tanıma bakıldı. Orada tanımı bulunmayan kelimelerin tanımı için sırasıyla Ömer Sevinçgül, Altınbaşak Neşriyat, Cemal Erşen, İsimsiz Kahraman, Mehmet Kanar, Abdullah Yeğin sözlüklerine bakıldı. Kelimelerin Osmanlıca yazılışları için sırasıyla Joel Thomas'ın Osmalıca-Türkçe Yazım Klavuzu, Mehmet Kanar, Cemal Erşen, Altınbaşak Neşriyat sözlüklerine bakıldı.


Sonuç olarak 8.463 tanesinde Osmanlıca yazılış bulunan toplam 43.632 tane tanımdan ve bu tanımlara bağlı 88.686 çekimli kelimeden oluşan bir sözlük elde edildi. Her ne kadar defalarca kontrol yapılsa da, gerek kaynaklardaki yanlışlıklardan gerek bu sözlüğü derlerken kullandığım algoritmaların eksikliğinden dolayı eksiklikler, kusurlar, yanlışlıklar ortaya çıkmış olabilir. Kaliteli bir çözüm için kütüphanelerdeki birkaç ciltlik matbu sözlüklere müracaat ediniz. Hatta yılların emeği ile hazırlanmış her zaman kullanılabilecek evladiyelik bir sözlük satın alıp kitaplığınıza eklemenizi tavsiye ederim.


12 yorum:

siyah dedi ki...

İndirilmiyor. Appbox iye mi olmak gerekiyor?

cihan dedi ki...

Aylık box.net kotam dolmuş. Ne zaman kotanın yenileneceğini bilmiyorum. Üye olursanız dosyayı kendi hesabınıza aktarabilir ve sonra kendi hesabınızdan indirebilirsiniz sanırım.

siyah dedi ki...

Bir deneyeyim. Emeğiniz ve paylaşımınız için de teşekkür ederim. Çokçok lazım olacak bana ....

Talha Fe. dedi ki...

kendi hesabımıza aktarım nasıl olacak acaba?

cihan dedi ki...

Eskiden öyle bir özellik vardı kaldırmışlar galiba. Başka bir link vereyim.
Risale-i Nur Sözlüğü

Unknown dedi ki...

eyvallah faydalı gibi görünüyor
emeğinize sağlık ...

Enes dedi ki...

Allah razı olsun hocam. Tamda aradıgım şeydi. Bir sorum olucak , Ottomon in correct order , birde Ottomon reverse var dosyanın içinde. Ikisinin farki nedir. Birde hangsini yüklemeyi tavsiye edersin ?

Enes Ulutas

cihan dedi ki...

Sözlükte bazı kelimelerin Osmanlıca yazılışı da mevcut. Bazı kindle modelleri Arapça harfleri sağdan sola dizemediği için harflerin sırasını değiştirip "Ottomon Reverse" diye ikinci bir sözlük eklemiştim. İkisini de yükleyip Osmanlıca kelimeleri yanlış göstereni silebilirsiniz.

Unknown dedi ki...

Allah razı olsun. Çok işime yaradı

Unknown dedi ki...

Evvela, bu lügatı yapıp sunduğunuzdan ötürü sizden Allah razı olsun. Saniyen, Kindle'da Kur'an harfleriyle yazılı Osmanlı Türkçesi metinleri okurken ilgili kelimelerin Latin harfleriyle yazılışını ve manalarını ortaya koyan bir lügat yapıp bu sitede sunmanızı sizden rica ediyorum.

Unknown dedi ki...

Kur'an harfleriyle yazılı Risale-i Nur'daki kelimelerin Latin harfleriyle yazılışını gösteren bir txt dosyası oluşturdum ve bu txt dosyasını mobi biçimindeki sözlük dosyasına çevirirken tab2opf.exe ve mobigen.exe programlarını kullandım. Lakin bu sözlük dosyası Kindle'de istenilen şekilde çalışmadı. Acaba mobi biçimindeki sözlükte Kur'an harflerinin gösterilmesini sağlayan özel programlar mı var?

cihan dedi ki...

Ulaş Bey, yazılım konusundaki eksikliklerinden bezdiğim için Kindle cihazımı uzun zaman önce sattım. Bahsettiğiniz programlar TXT dosyasından MOBI dosyasına dönüşüm yapıyor olabilir. Ancak yaptıkları şeyler otomatik olunca arkada hangi dönüşümleri yaptıklarını bilemezsiniz. Sözlüğünüzün istediğiniz şekilde çıkmasını garanti etmek istiyorsanız OPF dosyası hazırlamanız ve bunu Kindle Previewer içine sürükleyerek kitabınıızı oluşturmanız lazım.

OPF dosyası kitap başlığı, yazarı, tarihi gibi gibi bilgileri içeren basit bir metin dosyası aslında. Ayrıca kitap kapak (JPG), içindekiler (NCX ve HTML) ve kitap içeriği (HTML) dosyalarının link bilgilerini de içeriyor. Bu siteden indirdiğiniz sözlükleri bu kaynak dosyalarıyla beraber yayınladım. Sözünü ettiğim dosyaların örnekleri inceleyebilirsiniz.

Kitap içeriği (HTML) dosyası Firefox ile açabileceğiniz bir HTML dosyası ama sözlük derlemek istediğiniz için içinde HTML etiketlerinin dışında gibi etiketleri de kullanmanız gerekecek. HTML etiketlerinin kullanımını bilmiyorsanız internette sayısız kaynak var. Ama standart olmayan bu sözlük etiketleri için başvurabileceğiniz tek kaynak şu: http://kindlegen.s3.amazonaws.com/AmazonKindlePublishingGuidelines.pdf

Belki de bütün bunları boşuna yazdım. Çünkü dananın kuyruğunun koptuğu yer aslında derlediğiniz kitabın hangi formatta olacağı. Kindle Previewer ile derlediğiniz dosya ya Mobi7 ya da KF8 formatında olacak. İkisinin de uzantısı MOBI. Kitabınızın Kindle cihazında sözlük olarak tanınabilmesi için Mobi7 formatında derlenmesi lazım. Kindle Previewer'ın Mobi7 formatında kitap derlenmesi için de HTML dosyanızın sözlük etiketleri içermesi lazım. Bahsettiğiniz iki program KF8 formatında kitap derliyorsa bu kitapları sözlük olarak kullanamazsınız. Muhtemelen karşılaştığınız sorun bu değildi.

Esas sorun Mobi7 formatının eski olmasıdır. Aradan beş yıl geçmiş, sözlük için hala Mobi7 formatını kullanmamız gerekiyor. Bu formatta derlediğiniz bir kitap Kindle cihazında açıldığında Osmanlıca/Arapça kelimeler ters sırada gösteriliyor. KF8 formatında bu sorun yok ama sözlükleri de bu formatta derleyemiyoruz. Arapça kelimeleri madde açıklamalarında kullandığımızda böyle sorunlarla karşılaşılıyorken madde başlıklarında kullanmak kim bilir nasıl sorunlar ortaya çıkaracak. Kindle cihazından iyi ki kurtulmuşum. Her güncellemede bu sorunun devam ettiğini görmek insanı kahrediyordu.